Солун ужуражылга
2021 чылдың январь 12-де Өвүр кожууннуң Монгуш Доржу аттыг төп ном саңынга Россия Федерациязының айыыл чок чер албанының Тыва Республикада эргелелиниң хоочуну, курлавырда полковник, Тыва Республиканың Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү, 2018 чылда чырыкче үнген "Бижээчи" деп барымдаалыг тоожунуң автору Александр Сүүр-оолович Ондар чорук аайы-биле Хандагайты суурга келгеш ном саңының ажылдакчылары-биле ужурашкан.
Александр Сүүр-оолович "Сүт-Хөл кожуунга төрүттүнген, Тываның ат сураглыг мөгези Суур-оол Хүргүлекович база авам Монгуш Балбыр деп улуг өгбевистиң ук салгалындан Ондарларның оглу кижи мен" дээш, бодунуң төрел бөлүүнүң дугайында солун, делгереңгей кылдыр таныштырып, база үндүрген номнарының кыска допчулалын кылган.
Ол баштайгы шүлүүн ада-иези-биле Сүт-Хөлден Ак-Туруг суурже көжүп чеде бергеш 9 харлыында 2 класс тургаш шенеп бижээн. 11 харлыында "Тываның аныяктары" солунга бирги шүлүүн парлаткан. Оглунуң чогаалга сонуургалын билгеш ачазы суурунга чурттап турар чогаалчы Өлчей-оол Кунгаевич Монгушка чедирип, бичии оолдуң бижээн шүлүктерин көргүскен. "Оон эгелээш чогаадыкчы салым-чаяанымны эң баштай эскерген болгаш унелиг чагыг сөзү-биле уштап каан башкым ол дээш кезээде сактып, бодап чоруур мен"-деп үнелеп орду.
1973 чылда шериг албан-хүлээлгезин Курил ортулуктарынга кызыгаар заставазынга эрттирип тургаш "Оожум океанда кызыгааржы" деп орус дылда бижээн чечен чугаазы шериг солунунга редакцияның бедик үнелелин алгаш, чырыкче үнген.
2012 чылда баштайгы "Авам, ачам төөгүзү-тыва чонум төөгүзү" деп барымдаалыг ному үнген.
2015 чылда Тываның Улустуң чогаалчызы Монгуш Кенин-Лопсан аттыг республика чергелиг литературлуг мөөрейге "Даң хаяазында амыдыралдың агымы" деп тоожузу бирги черни алган.
2018 чылда Тывага бир дугаар тургустунган "Национал литературлуг премияның" мөөрейинге ооң "Бижээчи" дээр тоожузу тыва дылда чылдың тулган чогаалы деп үнелеткеш лауреат болуп, 100 муң акша премияга төлептиг болган.
Бо номунуң дугайында Александр Сүүр-оолович: "Төөгү эртемнериниң доктору Ю. Аранчынның "Тыва чоннуң маадырлыг оруу" деп эртем-төөгүлүг очерктеринден база Тываның улустуң чогаалчылары С. Сарыг-оолдуң "Алдан-дургуннарның тура халыышкыны", драматург В. Көк-оолдуң "Самбажык" деп чогаалдарындан билип алган чүүлдеримге даянгаш, өске эртемденнерниң бижээн ажылдары, шажын-чүдүлге айтырыгларын болгаш төөгү материалдарын хандыр шинчилеп өөренгеш, бо төөгү барымдаалыг номну бижээн кижи мен" - деп автор библиотека ажылдакчыларынга тайылбырлааш,
авазының уксаа-салгалынга тураскааткан эртем шинчилел углуг "Манчүректен дазыл тырткан..." деп 2017 чылда үнген солун ному-биле катай белекке сөңнеди.
Тыва Республикада айыыл чок чер албанының эргелелинге ажылын бир дугаар Өвүр кожуунунга көжүп келгеш эгелээнин чугаалап, бодунуң кады ажылдап чораан эш-өөрүнүң, кады кожа чурттап чораан кожаларының дугайында солун, чылыг, чырык сактыышкыннарны, черле Өвүр черге, ооң чонунга кезээде өөрүп, мөгейип чоруурун сагыш-сеткилинден чугаалап орду.
Библиотека ажылдакчылары дыка хөй солун чүүлдерни билип ап, боттары "Бижээчи" тоожузунуң дугайында бедик үнелелдерни бербишаан, чогаалчының чедип келгенинге өөрүп, моон соңгаар бижиир чогаалдарынга ак орукту хөй санныг номчукчуларывыстың мурнундан күзеп арттывыс.
Монгуш Доржу аттыг төп ном саңының чурт шинчилел килдизиниң эргелекчизи Айлаң Айдын-оол.
.jpg)
.jpg)
.png)
