Филология эртемнериниң кандидады, Тыва Республиканың эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы, Тываның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү Чүргүй-оол Михайлович Доржунуң "Мен тыва мен" деп номундан
Тыва чоннуң өртээ турбас национал өнчүзүнге болгаш алдын байлаанга ооң төрээн тыва дылы болгаш чаңчылчаан культуразының хөйге билдингир чедиишкиннери хамааржыр деп бодаар-дыр мен.
Чон - дылдың чаяакчызы, эдилекчизи болгаш чаартыкчызы. А дыл дээрге: "...Чонну - эрткен-барган ооң өгбелерин, амгы шагның кижилерин, келир салгалдарны, чаңгыс ук-төөгүлүг өндүр бүдүш кылдыр каттыштырып эң-не дириг, эң-не байлак болгаш быжыг харылзаа-дыр!" - дээн сураглыг орус педагог К. Д. Ушинскийниң сөстери кончуг чөп.
"Дыл - чоннуң эрткен оруунуң херечизи, ооң сагыш-сеткил культуразының, ёзу-чаңчылдарының алдын үүжези, салгалдарга артырып кааны өнчүзү-дүр! Төрээн дылын хүндүлевес, аңаа ынак эвес, оон ойталаан кижи - бодунуң ада-өгбелеринден болгаш чонунуң бурун төөгүзүнден ойталааны ол!" - деп, бодум хуумда санаар мен.
Эргим номчукчум!
Өгбелеривистиң бистерге артырып кааны бурун национал өнчүвүс, алдын байлаавыс - төрээн дылывыс деп чүвени черле утпазыңны сенден база катап улуу-биле дилээр-дир мен! Ол өртээ турбас өнчүнү бистерге бурун өгбелеривис, кырган кижилеривис, ада-иелеривис идегээш кадагалап артырып кааннар. Ону тоомча чок көре бербейн, хумагалап, ажы-төлүвүске, салгалдарывыска онча-бүрүн дамчыдып чоруулу! Ынчанмазывысса, шынап-ла, бисти чон кылдыр каттыштырып доңнап чоруур бир кол үнелиг удазынывыс үстүп, хат кайнаар хадыыр-дыр, ынаар эстип чоруй баар каңмыыл дег чоорту тоо-быдарап, төөгүнүң делгем оруунга эстип, төнүп калганывыс ол!
МЭЭҢ ЙӨРЭЭЛДЕРИМ
ТЫВА ЧЕРИМ
Эртине байлактыг,
Элбек дүжүттүг,
Суггат-сууннуг,
Суггур чаъстыг,
Кадар оъттуг,
Каң сүрүглүг,
Аян шинчилиг,
Аяс дээрлиг-ле болзун!
ТЫВА ЧОНУМ
Эртем-билиглиг,
Эптиг-демниг,
Чүглүг-соруктуг,
Сүлде-сүзүктүг,
Экиге буянныг,
Эрбенге харыылыг,
Домаан чидирбес,
Доткарга алыспа-ла болзун!
(Ч. М. Доржунуң "Ай чаазында йөрээл" деп шүлүктер, шүлүглелдер номундан)
Өвүр кожууннуң М. Доржу аттыг төп ном саңының чурт шинчилел килдизиниң эргелекчизи Айдын-оол А. М. чыып бижээн.
ТЫВА ДЫЛ ХҮНҮ!
01 Ноя.
.jpg)
.jpg)
.png)
